អំពីស្រៈ

អំពីស្រៈ

១ សញ្ញាស្រៈ

សញ្ញាស្រៈសម្រាប់កត់សូរមានបីយ៉ាងគឺ៖

-សញ្ញាស្រៈកប់តួ

-សញ្ញាស្រៈភ្ជាប់តួ

-សញ្ញាស្រៈពេញតួ

សម្គាល់៖ សញ្ញាស្រៈមាន២ពួកគឺ សញ្ញាស្រៈនិស្ស័យ និងសញ្ញាស្រៈពេញតួ។

ក.សញ្ញាស្រៈកប់តួ

សញ្ញាស្រៈកប់តួគឺជាសញ្ញាស្រៈដែលមានស្រាប់ក្នុងសញ្ញាព្យញ្ជនៈ។ សញ្ញាស្រៈកប់តួកំណត់​​ដោយសញ្ញាដែលមានតាមទម្លាប់រួចមកហើយ​គឺ សញ្ញាស្រៈ ‍‍”  l ” សញ្ញាស្រៈកប់តួមាន អ [ɒ:],  អ’ [ ɒ ]  អ៊ [ə: ]

អ៊’ [ ə ] ​  ។

           

ខ.សញ្ញាស្រៈភ្ជាប់តួ

សញ្ញាស្រៈភ្ជាប់តួគឺជាសញ្ញាស្រៈដែលអាចប្រើបានជាមួយនឹងសញ្ញាព្យញ្ជនៈ ពួក​ អ ផង និងពួក អ៊    ផង។ សញ្ញាស្រៈភ្ជាប់តួមានរូបតែមួយ តែកត់សូរពីរយ៉ាងគឺ សូរពួក​ អ និងសូរពួក អ៊ ។

-ស្រៈនិស្ស័យមាន ២០ តួ តាមការកំណត់របស់ក្បួនពីមុន[1] គឺ៖

                        ា         ិ          ី          ឹ          ឺ          ុ          ូ          ួ          ើ         ឿ        ៀ        េ         ែ         ៃ            ោ       ៅ       ុំ       ំ          ាំ      ះ                   

            -ស្រៈដែលបន្ថែមក្រោយមាន ៤ តួទៀតគឺ៖ ិះ                   ុះ                  េះ     ោះ ។

            -ស្រៈបីតួទៀតដែលមានក្នុងវចនានុក្រមគឺ៖ ឹះ                  ែះ ។            

សរុប ២០+៤+២=២៦

កំណត់សម្គាល់ៈ សញ្ញាស្រៈខ្លះមានឈ្មោះរបស់វាដូចជា៖

            ា = យារ

            ិ = ក្បៀស

            ី = ក្បៀសមួយ

            ុ = បុកជើង ឬ រុកជើង

            ូ = រុកជើងមូល

            ួ = រុកជើងបញ្ជុច

            េ = បាំងឈើ

            ើ = បាំងឈើក្បៀសមួយ

            ៀ = បាំងឈើរុកជើង

            ែ = គួច

            ៃ = លា

            ឴ = យារវាត់ឡើង​ ឬ យារវាត់សក់

            ំ = ដំលើ

            ះ = រះមុខ

            ôសម្គាល់៖ សញ្ញាស្រៈភ្ជាប់តួខ្មែរយើងមានតែមួយពួក តែសូរស្រៈមាន២ពួកគឺពួក អ និងពួក​ អ៊ ហេតុដូចនេះ យើងមិនដឹងអានវាដូចម្តេចទេ កាលណាវានៅម្នាក់ឯង។

គ. សញ្ញាស្រៈពេញតួ

            សញ្ញាស្រៈពេញតួគឺជាសញ្ញាស្រៈបែបបាលី សំស្រ្កឹត ។ សញ្ញាស្រៈបែបនេះអាចប្រើតែឯក​ឯងបាន ដោយពុំចាំបាច់ភ្ជាប់នឹងសញ្ញាព្យញ្ជនៈឡើយ។ សញ្ញាស្រៈពេញតួគឺជាសូររួមរវាងស្រៈនិងព្យញ្ជនៈ មាន ១៥ តួគឺ៖ អ អា ឥ ឦ  ឧ ឩ  ឫ ឬ ឭ ឮ ឯ ឰ ឱ ឪ ឳ ។

២ សូរស្រៈ

សូរស្រៈគឺជាសូរដែលបន្លឺចេញមកគ្មានទំនប់។ ក្នុងការបន្លឺសូរស្រៈនេះប្រដាប់បន្លឺគ្មានការប្រឹងដើម្បីបញ្ចេញសូរឡើយ។

សូរស្រៈអាចចែកតាម៖          

-សូរស្រៈពួក អ អ៊ (បញ្ចែក​ អ អ៊ )

-សូរស្រៈ វែង ខ្លី (បញ្ចែក វែង ខ្លី )

-សូរស្រៈ ទោល ផ្សំ (បញ្ចែក ទោល ផ្សំ )

-សូរស្រៈ ប្រកប

១. សូរស្រៈពួក អ អ៊                                 

ក. សូរស្រៈពួក អ មាន ១៦ តួ លើកលែងតែ អួ អឿ អៀ ចេញ៖

អ [ɒ:]               អ^’ [ ɒ ]             អា [ a: ]            អា^’ [ a ]                        អិ [ ɛ ]              អី [ ɛi ]   អឹ [ œ​ ]           អឺ [​​​​​​​​ œ: ]          អុ [ Ọ ]              អូ [ o: ]             អើ​ [  aə: ]                 អេ [ e]             អែ [ aɛ: , æ ]     អៃ[ ai , aj ]  អោ [ ao: ]        អៅ​ [ au ]                    

ខ. សូរស្រៈពួក អ៊ មាន ១៨ តួ លើកលែងតែ អ៊ួ អឿ​ អៀ

អ៊ [ə: ]              អ៊^' [ ə ]              អ៊ា​ [ iə ]            អ៊ា^' [ iə ]           អ៊ិ [ i ]               អ៊ី [ i: ]

អ៊ឹ [ ɯ ]             អ៊ឺ [ ɯ: ]             អ៊ុ [ u ]              អ៊ូ [ u: ]            អ៊ួ​ [ u:ə , ua ]    អ៊ើ [ ɤ:]

អ៊េ [ e: ]            អ៊ែ​ [ ɛ: ]            អ៊ែ’ [ ɛ ]            អ៊ៃ​ [ ei ]            អ៊ោ [ o: ]         

អ៊ៅ​ [ əu ]         អ៊័ [ oa: ]

ôសម្គាល់ៈ ស្រៈ​ អួ អឿ អៀ អាចជាពួក អ ក៏បាន ពួក អ៊ ក៏បាន ឧទាហរណ៍ កួរ គួរ តឿ ជឿ បៀរ​ ពៀរ ...

២. សូរស្រៈ​ វែង ខ្លី (បញ្ចែកវែង ខ្លី)

ក.ស្រៈវែង ( ខ្យល់បង្ហូរវែង ) មាន ២១ តួ៖

អ [ɒ:]               អ៊ [ə: ]              អា [ a: ]              អ៊ា​ [ iə ]            អ៊ី [ i: ]             

អឺ [​​​​​​​​ œ: ]            អ៊ឺ [ ɯ: ]              អូ [ o: ]             អ៊ូ [ u: ]             អើ​ [  aə: ]

អ៊ើ [ ɤ:]             អេ [ e ]             អ៊េ [ e: ]             អែ [ aɛ: , æ ]     អ៊ែ​ [ ɛ: ]

អោ [ ao: ]        អ៊ោ [ o: ]          អ៊័ [ oa: ]             អួ​ [ u:ə ]           អឿ [ ɯ: ə]   អៀ [ i:ə ]

ខ. សូរស្រៈខ្លី ជាស្រៈបន្លឺដោយដំណើរខ្យល់បង្ហូរខ្លី មាន ១៦ តួ៖

      ( កាត់យ៉ាងរហ័សដោយបំនិទនៃខ្សែ​​សម្លេង)

             អ' [ ɒ ]                        អ៊' [ ə ]                         អា' [ a ]                        អ៊ា' [ iə ]           អិ [ ɛ ]

            អ៊ិ [ i ]                          អី [ ɛi ]                       អឹ [ œ​ ]                           អ៊ឹ [ ɯ ]             អុ [ Ọ ] 

អ៊ុ [ u ]                       អ៊ែ' [ ɛ ]                        អៃ[ ai , aj ]                    អ៊ៃ​ [ ei ]            អៅ​ [ au ]

អ៊ៅ​ [ əu ]

៣.​ សូរស្រៈទោល ផ្សំ (បញ្ចែក ទោល ផ្សំ )

ក. សូរស្រៈទោល​ គឺសូរស្រៈកើតឡើងតែម្នាក់ឯង

            -ស្រៈពួក អ មាន ១០ តួ៖          ​​​​​​អ [ɒ:]              អ' [ ɒ ]             អា [ a: ]            អា' [ a ]

                                                            អិ [ ɛ ]              អឹ [ œ​ ]             អឺ [​​​​​​​​ œ: ]            អុ [ Ọ ] 

                                                            អូ​​​ [ Ọ:]              អេ [ e ]

            -​ ស្រៈពួក អ៊ មាន ១៤ តួ ៖​       អ៊ [ə: ]                   អ៊' [ ə ]             អ៊ិ [ i ]               អ៊ី [ i: ] 

                                                       អ៊ឹ [ ɯ ]             អ៊ឺ [ ɯ: ]           អ៊ុ [ u ]             អ៊ូ [ u: ]                                                             អ៊ួ​ [ u:ə , ua ]     អ៊ើ [ ɤ:]             អ៊េ [ e: ]            អ៊ែ​ [ ɛ:]

                                                   អ៊ែ' [ ɛ ]                អ៊ោ [ o: ]         

ខ.សូរស្រៈផ្សំ ជាការកើតឡើងដោយស្រៈទោលពីររលាយចូលគ្នា។

-ស្រៈផ្សំពួក អ​ ៖           អី [ ɛi ]             អើ​ [  aə: ]         អែ [ aɛ: , æ ]     អៃ[ ai , aj ]

                                    ​អោ [ ao: ]        អៅ​ [ au ]

-ស្រៈផ្សំពួក អ៊ ៖           អ៊ា​ [ iə ]            អ៊ា' [ iə ]           អ៊ៃ​ [ ei ]            អ៊ៅ​ [ əu ]        

អ៊័ [ oa: ]

-ស្រៈផ្សំពួក អ អ៊ ៖          អួ​ [ u:ə ]          អឿ [ ɯ:ə]        អៀ [ i:ə ]        

៤. សូរស្រៈប្រកប​ គឺជាការបន្សំសូរស្រៈនិងសូរព្យញ្ជនៈនៅខាងចុង៖

ក.សូរស្រៈប្រកបពួក អ

            -សូរស្រៈប្រកបនឹង ម ៖ អុម [ Ọm ]           អ’ម   [ ɒm ]     អា’ម [ am]

            -សូរស្រៈប្រកបនឹង ហ ៖ អា​​​​​​​​​​​’ហ​​​ [ ah ]        អិហ [ ɛh ]        អឹហ [ œh​ ]                                                       អេហ [ eh ]               អុហ [ Ọh ]              អ’ហ [ ɒh ]

ខ. សូរស្រៈប្រកបនឹងពួក អ៊

            -សូរស្រៈប្រកបនឹង ម ៖ អ៊ុម [ um ]           អ៊'ម [ əm ]        អ៊័ម [ oa:m ]

            -សូរស្រៈប្រកបនឹង ហ ៖ អ៊ា’ហ[ iəh ]          អ៊ិហ[ ih ]          អ៊ឹហ [ ɯh ]

                                                អ៊េហ[ e:h ]             អ៊ុហ[ uh ]         អ៊ួហ​  [ u:əh ]

---

[1] ឆាយ សុខៃ មូលដ្ឋានគ្រិះវេយ្យាករណ៍ខ្មែរសម្រាប់អ្នកសិក្សាគ្រប់កម្រិត